Ardebil Kenti
Ardebil İli 1,250,000 nüfusu ve ülke yüzölçümünün %1.09’unu oluşturan 17953Km2 yüzölçümü ile İran’ın kuzeybatısında yerleşmektedir. İl, kuzeyinde Azerbaycan Cumhuriyeti, güneyinde Zancan İli, batısında Doğu Azerbaycan İli, ve doğusunda Gilan İli ile sınır paylaşmaktadır. Merkezi Ardebil kenti ve beş ilçesinin Azerbaycan Cumhuriyeti ile yaklaşık 369Km sınır paylaşan Ardebil İli Parsabad, Germi, Bilesuvar, Meşginşehr, Nemin, Nir, Halhal, Kosar, Sareyn, ve Ardebil olmak üzere 10 ilçeden oluşmaktadır.
Ardebil İli sahip olduğu özel iklimi nedeniyle “İran’ın yaylası” olarak tanınmaktadır.
Ardebil İli’nde UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan Şeyh Safi-eddin Ardebili Türbesi başta olmak üzere 920’si ulusal miras listesinde yer alan 1800 tarîhi eser bulunmaktadır. İl genelinde Porselen Evi, Arkeoloji, Etnoloji, El sanatları, Şüheda (şehitler), Dini Mefahir, Doğal Çevre Tarihi, Bilim Tarihi, Belediye İmaresi, Mizan adlı müzeler Ardebil kentinde ve ilçelerin adını taşıyan Meşginşehr, Halhal, Nemin ve Nir müzeleri olmak üzere toplam 14 müze bulunmaktadır.
İl genelinde bulunan başlıca tarîhi eserler bunlardır: Ardebil’de Şeyh Safi-eddin Ardebili Türbesi, Ardebil’in tarîhi kapalı bazar kompleksi, Şeyh Cebrayıl Kelhoran türbesi, Mescid Cuma (Ulu Cami), Salih Türbesi, Sadreddin Türbesi ve Halime Hatun Türbesi; Meşginşehr’de Şeyh Haydar Türbesi, Şehir Yeri tarîhi alanı (Pirazmiyan, Ercag); Parsabad’da Ultan Kalesi; Nir’de Kırmızı Köprü, Şah Abbas Kervansarayı ve Boynuyoğun Kalesi; Nemin’de Sarom-ulsaltane Evi; Sareyn’de Genzag köyünde kaya üzerinde elle yonulmuş mimari yapıt; Bilesuvar’da Kız Kalesi; Razey’de Kanlı Bulak kervansarayı.
Savalan dağı 4811m yüksekliği, doruğundaki gölü, eteğindeki Şirvan Vadisi geoparkı, eteklerinde bulunan 75’i sıcak 35’i soğuk toplam 110 mineral çeşmesiyle Ardebil’i “cennet çeşmeleri diyarı” olarak ünlü kılmıştır.
Ardebil İli’nden halı, verni, kilim, mesned (küçük halı), cicim, değişik deri ürünleri vb. başta olmak üzere 50’yi aşkın el sanatı ürünü ülke içi ve dışındaki marketlere sunulmaktadır.
İlin yerli yemeklerinden en ünlüleri Savalan balı, Ayran aşı ve Kara helva’dır.
İlde 43 aşiretten oluşan 75,000 göçebe nüfus yaşamaktadır. Parsabad ilçesinde bulunan Muğan Tarım ve Sanayi Kompleksi mekanize tarım, bahçıvanlık, hayvancılık alanları ve imalat sanayisi ile tarım turizminin geliştirilmesi için olanak sağlayabilmektedir.
Halhal İlçesi
Coğrafi konumu:
Halhal ilçesi Ardebil İli’nin güney bölgesinde ilin merkezi olan Ardebil kentinden 114Km uzaklıkta yerleşmektedir. İlçede Türk, Kürt ve Tat olmak üzere üç farklı ırkın bulunması ve üç farklı dilin konuşulması ilçeye ilginç kültürel güzellik vermiştir.
Tarîhi cazibeler
Halhal müzesi (Kaçarlar dönemine ait Nasr Hamamı), Abdullah Kölür Türbesi, Heşti Gilevan Kalesi ilçenin başlıca tarîhi yerlerindedir.
Doğal cazibeler
Ormanlık bölge arasından geçen Halhal-Asalim yolu, Elmas turistik bölgesi, Eznav turistik bölgesi, Abdullah Kölür turistik bölgesi, Celalabad Buz Mağara (ulusal doğal eser), Endebil turistik Köyü, Esbu Köyü Nareger Pınarı, Lord köyü Sefidab Pınarı, Kölür şehri Secen Pınarı, Şahrud bölgesi Maculan turistik Köyü, Berendag turistik Köyü, Kezec turistik Köyü ve Ak Dağ ve Kızılyüzen Nehri korunmuş bölgeler Halhal ilçesinin başlıca doğal cazibeleridir.
Kezec turistik köyü İran’ın mimari ve tarîhi dokusu ve değeri olan 10 köyünden biridir.
Elmas turistik bölgesi Halhal-Asalim yolu boyunca dağlalesi (şakayık) çiçekleri bölgesi olarak Halhal şehrinden 20Km uzaklıkta bulunmaktadır.
Kövser ilçesi
Coğrafi konumu:
Givi adıyla da bilinen Kövser şehri Erdebil kentinden 85Km uzaklıkta yerleşmektedir.
Tarîhi eserleri:
İlçenin başlıca tarîhi eserleri bunlardır: Tarîhi Firuzabad şehri kalesi, Meşkul köyünde Selçuklular dönemine ait Meşkul minberi, Taş hamamı, kül tepesi, Delikli taş, Kız köprüsü.
Doğal cazibeler:
Givi kaynarcası, Bağ Şehr, Taş Hamamı turistik bölgesi, İsti Su kaplıcası Givi şehrinde örnek gösterilebilecek doğal cazibelerdir.
Kaplıcaları:
İranian, Sabalan, Erşad (Peyinli), Şehr-i Aftab, Jenral, Kahve Suyu, Kuhestan-e Hatem, Noh Çeşme, Dereler Suyu, Royal Park, Beş Bacılar, Gamış Gölü, Sarı Su, Yel Suyu, Peyinli.
Bilesuvar İlçesi
Coğrafi konumu:
Bilesuvar ilçesi Ardebil İli’nin kuzey bölgesinde ilin merkezi olan Ardebil’den 175Km uzaklıkta Muğan ovasının büyük bir kısmı üzerinde yerleşmektedir. İlçe Azerbaycan Cumhuriyeti ile paylaştığı sınır nedeniyle Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlarının İran’a girmeleri için ana yol oluşturmaktadır ve ilin uluslararası turizminin gelişmesinde önemli rolü vardır. Her yıl yaklaşık 500 bin Azerbaycan vatandaşı turist, özellikle sağlık turisti, olarak bu ilçe aracılığıyla Ardebil İli’ne geliyorlar. İlçede en verimli otlaklar ve 32 Şahseven el ve kabilesi bulunmaktadır.
Tarîhi cazibeler:
Horozlu Şorgöl Şah Abbas Kervansarayı, İmam Humeyni tarîhi okulu, Şehitler Mezarlığı, Kız Kalesi, Aşkani ve Sasani dönemlerine ait İncirlu Köyü İlçenin eşsiz tarîhi cazibelerinden bazılarıdır.
Şahseven göçebe toplumu:
Bilesuvar’ın Şahseven göçebe toplumu ilin turizm potansiyeli ve kapasitesinde büyük katkıda bulunabilmektedir. Ardebil İli’nin şahseven göçebeleri 32 aşiretten oluşarak ülkenin 3cü göçebe toplumu olarak bilinmektedir. Göçebelerin turizm alanında önemli rolü olduğu nedeniyle her yıl göçebeler festivali Bilesuvar İlçesi’nde ilk bahar mevsiminde düzenleniyor.
Parsabad İlçesi
Coğrafi konumu:
Parsabad ilçesi ilin merkezi olan Ardebil’den 233Km uzaklıkta Muğan ovası üzerinde yerleşmektedir.
Tarîhi cazibeler:
İlçenin en ünlü tarîhi eserlerinden biri Ultan Kalesidir. Arkeolojik çalışmalara göre kale Aşkaniler dönemine aittir; oysa, tarih metinlerinde ilk olarak ortaçağ ve Timurlar döneminde kaleyle ilgili ve Amir Timur ordusunun kalede kamp yaptığı yazılmıştır.
Doğal cazibeler:
Mil-e Muğan Barajı, Dostkenti köyünün kuzeydoğusundak yerleşik Dostkenti Göleti, Toprakkenti Göleti turistik bölgesi, Şehit Gaffari gölü çevresi turistik bölgesi İlçenin eşsiz doğal cazibelerinden bazılarıdır.
Muğan Tarım ve Sanayi Kompleksi (organize bölge):
Ülkenin ve Ortadoğu’nun bile en büyük tarım ve sanayi organize bölgesi Parsabad İlçesi’nde yerleşmektedir. Organize bölgede tarlalar, bağlar, imalat sanayisi, çiftlikler, yağmurla sulama ve araştırma merkezleri, mekanize tarım gibi olanaklarıyla tarımsal, hayvansal ve imalat sanayisi ürünlerinin üretilmesinde önemli rol oynamaktadır.
Önemli nehirleri:
Aras ve Karasu (Deresu) olmak üzere iki önemli ve çağlayan nehirle bölgenin ve ilin ekonomi ve tarımında önemli rol oynamaktadır.
Germi ilçesi
Coğrafi konumu:
Germi ilçesi ilin merkezi olan Ardebil’den 124Km uzaklıkta yerleşmektedir. İlçe Ardebil İli’nin kuzeyinde yerleşen Azerbaycan Cumhuriyeti ile 93Km’yi aşkın sınır paylaşmaktadır. Germi ilçesi taşı toprağı altın Muğan ovasının büyük bir bölümünü kapsamaktadır.
Tarîhi geçmişi:
Germi İlçe’sinin Karasu Nehri ve Sambur Çayı Nehri alanlarında bulunmuş olan en eski tarîhi eserler Paleolitik (500,000 yıl önce) dönemine aittir. İlçede bulunan tepeler, kaleler, mezar taşları ve tarîhi şehirler bölgenin arkeoloji açıdan zengin olduğunu göstermektedir.
Tarîhi cazibeler:
İlçede İni köyünde İni Kalesi, Kozlu köyünde Kızılkaya kalesi, Germi şehrinde Dev kalesi ve Kalebaşı kalesi, Kaleberzend köyünde tarîhi Berzend şehri, Dömöğlü turistik bölgesinde Oğlan kalesi ve Kız kalesi, ve Daşzeyve köyünde Büyük kalesi başta olmak üzere 30’u aşkın tarîhi kale bulunmaktadır.
Bölgenin diğer turistik cazibeleri ünlü tarîhi şahsiyetler ve kahramanların türbeleridir.
Doğal cazibeler:
Salavat ve Horozlu sıradağları, Miro dağı, Karaca dağ, Aleyle dağı, Şınavar dağı, Muğan Görüken dağı, Gence dağı, Anzır dağı İlçenin eşsiz doğal cazibelerinden bazılarıdır.
Kozlu köyünde Şelale Deresi (pınarlar vadisi), Aleyle köyünde Değirmen Deresi ve Hezan köyünde Nar Deresi; Dömöğlü geoparkı; Moran bölgesinde Efçe, Sülala, Piyedere, Permiyer ve Asuran köylerinin pınarları bölgenin turistik alanlarının başlıcalarıdır.
Gilarlu Barajı Turistik Bölgesi
Kapasitesi 8 milyon metre küp olan Gilarlu barajı gölü bol yağış sonucu tam kapasitesiyle doludur. Göl çevresinin güzel doğası, uygun coğrafi konumu ve Ardebil-Germi yolu kenarında bulunması Gilarlu’yu turistik merkezine çevirmiştir.
Kültürel cazibeler:
Göçebesel ve etnolojik cazibeler, geleneksel yaşam tarzı olan Şahseven göçebeler, çardaklar ve yerli yemekler Germi ilçesinin başlıca kültürel özellikleridir.
Meşginşehr ilçesi
Coğrafi konumu:
Meşginşehr ilçesi Ardebil İli’nin ilçelerinden ve ilin merkezi olan Ardebil kentinden 97Km uzaklıkta yerleşmektedir.
Tarîhi geçmişi:
Hiyav adıyla da bilinen tarihten daha yaşlı olan Meşginşehr İslam tarihinin bazı dönemlerinde Meymand ve Azerbaycanın Selçuklular ve Atabegler döneminde Veravi adlanıyormuş. 248’den fazla kaydedilmiş tarîhi ve arkeolojik alan ve kutsal binalar ilçeden tarih fışkırmaktadır.
Tarîhi ve doğal eserleri:
Meşginşehr’in başlıca tarîhi eserleri bunlardır: Tarih öncesi Şehir Yeri alanı, Dest Kent Bineler mağaraları, Onar ve Dev ve Kahkaha kaleleri, Köhne kalesi ve Sasani 2. Şapur, Şeyh Haydar (Şah İsmail Hatayi’nin babası) Türbesi, Kanlı bulak Kervansarayı (Safavi dönemine ait), Syed Süleyman türbesi (Safavi ve Kaçar dönemi), Erşag kalesi (Selçuklular ve İlhani dönemi), Syed İbrahim türbesi, Berber kalesi, Şeyh Medi ve Meşiran ve Ahmet Beygli petroglifleri, Syed Cefer Unar türbesi, Syed İmadeddin türbesi.
Şeyh Haydar türbesi:
Şeyh Haydar türbesi yüksekliği 18.50m, çapı 10.50m ve kaidesi 34.50m yuvarlak biçimli bir kule olarak yapılmıştır. Kule 14cü asrın başında ve Şeyh Safi-eddin Ardebili mezarından 5 ila 10 yıl önce tasarlanıp yapılmıştı.
Şehir Yeri (Pirazmiyan – Ercag):
Şehir Yeri arkeoloji alanı İlin merkezi olan Erdebil kentinden 65Km ve Meşginşehr’den 31Km uzaklıkta Karasu Nehri’nin yanında yapılmıştır. Bu tarîhi eser Erdebil İli’nin en önemli İslam öncesi tarîhi eseridir. 400 hektar alan üzerinde kurulu olan Şehir Yeri tunç ve demir çağlarına ait arkeolojik şehir kalesi, milattan 1450 yıl önceye ait mektep uşaqları (okul çocukları) mabeti, ve neolitik çağa ait koşatepe olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.
Doğal cazibeler:
Meşginşehr’in Savalan dağının eteğinde bulunduğu ona oldukça doğa zenginliği ve eşsiz görünümler kazandırmıştır. Bu nedenle de, ekoturistik cazibeler açısından ilin ve ülkenin özel turistik yerlerinden biridir ve dağcılık, buz tırmanışı, vadi tırmanışı, planör uçuşu, offroad sürüşü gibi ekstrem sporlar bu şehirde yapılabilmektedir. Meşginşehrin başlıca doğal cazibeleri bunlardır: Savalan dağının doruğu ve doruktaki göl, Savalanın birinci ikinci ve üçüncü piramit dorukları, Kesra doruğu, Hiyav orman parkı, Şabil turistik bölgesi, Qaynarca turistik bölgesi, Hiyav-Gerdolu (Asma köprü) turistik bölgesi, Kotursuyu kaplıcası, İlando turistik bölgesi, alanı 75Km2 olan Şirvan Deresi turistik bölgesi, Durna (turna) etnoloji konağı, yamaç paraşütü uçuş sitesi, Kepez doğal manzaralar, Kışlak Teng doğal manzaralar, Kerkeri Pınarı, 4200m yükseklikte bulunan Kartal taşı.
Kaplıcaları:
Şabil, Qaynarca ve Velezir, Negin Dodo, Akar-bakar Dodo, Şifa-yi Möğül, Melik Suyu Möğül, Yel Suyu, Aygar Kaynarca, Kaynar Savalan, Kotursuyu.
Nemin İlçesi
Coğrafi konumu:
Nemin ilçesi Ardebil İli’nin doğu bölgesinde ilin merkezi olan Ardebil’den 27Km uzaklıkta Ardebil-Tahran yolu üzerinde ve Azerbaycan Cumhuriyeti sınırına yakın bir bölgede yerleşmektedir.
Tarîhi-kültürel geçmişi:
İlçe ormanlarla çevrelendiği, Hazar Denizi’ne yakın olduğu ve denizin nemli hava koşulları etkisi nedeniyle Nemin (nemli) adlandırılmıştır. Dolmenler adında arkeolojik yerleşim merkezleri, kaleler, mağaralar ve kocaman taş yapıtların Nemin şehri’nin 1Km’liğinde bulunduğu bölgenin çok eski tarihi olduğunu göstermektedir.
Kaçar dönemine ait Sarom-ulsaltane Evi restore edildikten sonra şehrin etnoloji müzesi olarak kullanılmaktadır.
Doğal cazibeler ve eğlence merkezleri:
Ardebil’den 30Km Nemin’den 10Km uzaklıkta Fındıklı turistik bölgesi, Fındıklı ve Hayran Teleferik turistik ve eğlence kompleksi, Fındıklı ormanında meral besleme ve üreme sitesi, 35Km uzunlukta Heyran (hayran) Yolu çevresindeki dağlık ve ormanlık bölge, Fındıklı çim kayak pisti, Şuğala Dere ormanlık ve yeşil bölge İlçenin eşsiz doğal cazibeleri ve eğlence merkezlerinden bazılarıdır.
Nir İlçesi
Coğrafi konumu:
Nir ilin merkezi olan Ardebil kentinden 37Km uzaklıkta Ardebil-Tebriz tranzit yolu üzerinde yerleşmektedir.
Tarîhi cazibeler:
Safavi dönemine ait Ağlağan Nehri üzerinde kurulu Kırmızı köprü, Şah Abbasi Sayin Kervansarayı, Kör Abbaslı köyünde Boynuyoğun (boynu kalın) kalesi, Köreym şehri türbesi, Gülüstan ve Abazer köylerinde kaya mimarileri ve Nir müzesi ilçenin başlıca tarîhi yerleridir.
Doğal cazibeler
İlçenin doğal cazibeleri bunlardır: Bulaglar turistik bölgesi, Savalan turistik bölgesi (Borclu ve Qaynarca kaplıcaları), Saggızçı (Sakızçı) turistik bölgesi (İsti Su ve Dipsiz Gül kaplıcaları), İlancıg (yılancık) turistik bölgesi (İsti Su ve Hamam Deresi kaplıcaları), Gülüstan turistik bölgesi, Garaşiran turistik bölgesi, Yamçı barajı çevresi turistik bölgesi. Bulaglar turistik bölgesinde her yıl çorba ve geleneksel yemekler festivali düzenleniyor.
Sareyn ilçesi
Coğrafi konumu:
Sareyn Ardebil kentinin batısında ve ondan 22Km uzaklıkta Savalan dağının kuzeydoğu eteğinde yerleşmektedir. Sareyn şehri çok sayılı kaplıcaları ve otelleriyle tanınan bir şehirdir.
Tarîhi eserleri:
Genzag ve Viyend Kelhoran köylerinde kaya üzerinde elle yonulmuş mimari yapıt Sareynin örnek gösterilebilecek tarîhi eseridir.
Doğal cazibeler:
Sareyn’in başlıca doğal cazibeleri bunlardır: 1200m uzunlukta kayak pisti ve teleferik, Alvars turistik bölgesi, Bile Dere turistik bölgesi, Viyend Kelhoran turistik bölgesi, Genzag turistik köyü, Alvars turistik köyü, Gürgür Çeşme Pınarı, Derbend Verge Seran turistik bölgesi, Savalan eteğinde göçebe yaylaları.
Kaplıcaları:
İranian, Sabalan, Erşad (Peyinli), Şehr-i Aftab, Jenral, Kahve Suyu, Kuhestan-e Hatem, Noh Çeşme, Dereler Suyu, Royal Park, Beş Bacılar, Gamış Gölü, Sarı Su, Yel Suyu, Peyinli.